Over het muurtje

Kristof De Witte: “Ik heb met veel interesse je onderzoek verkend, Kathleen! Ik had wel al gehoord van het prikkelbaredarmsyndroom, maar dat zo’n 10 procent van de wereldbevolking last heeft van die chronische maag-darmaandoening, wist ik niet.”

Kathleen Van Malderen: “Dat klopt; veel mensen schrikken daarvan. Gelukkig is er de laatste jaren steeds meer aandacht voor de aandoening. Zo gebeurt er meer en meer wetenschappelijk onderzoek dat de oorzaak van het prikkelbaredarmsyndroom of ‘PDS’ probeert bloot te leggen. Want we weten nog altijd niet hoe PDS precies veroorzaakt wordt.”

Kristof De Witte: “Ik las dat psychische factoren zoals stress en angst de symptomen – buikpijn, spierpijn, stoelgangproblemen … – kunnen verergeren. Dat zette me aan het denken. Spelen ook persoonlijkheidskenmerken een rol bij het ontstaan van de ziekte? Want in een onderzoek naar de schoolsluitingen door COVID-19 stelden we vast dat zulke kenmerken belangrijk kunnen zijn. Zo gaven extraverte leerlingen aan het gewone schoolleven meer gemist te hebben. Dat gold ook voor leerlingen die hoog scoren op ‘neuroticisme’ en met andere woorden sneller stress ervaren.”

Kristof De Witte: “Donaties kunnen inderdaad tot corruptie leiden. Ook in België zijn er in het verleden enkele grote schandalen geweest, denk maar aan de Agusta-affaire rond de aankoop van militaire helikopters. Dat was in de tijd dat schenkingen van bedrijven aan politieke partijen hier nog toegelaten waren. Vandaag zijn die verboden in ons land. Onze partijen worden nu vooral gefinancierd uit overheidstoelagen.”

“De regels voor partijfinanciering hangen af van land tot land. In het buitenland kunnen bedrijven soms wel rechtstreeks geld doneren aan politieke partijen. In Litouwen kon dat bijvoorbeeld nog tot 2012, in Brazilië tot 2016. En in Duitsland en het Verenigd Koninkrijk kan het nog altijd.”

“In het project dat ik doe samen met Vítězslav Titl en Benny Geys nemen we de politieke donaties in Tsjechië onder de loep. Vítězslav werkte eerst als doctoraatsonderzoeker op dit project, maar intussen is hij universitair docent aan de Universiteit Utrecht. Benny is verbonden aan de Vrije Universiteit Brussel en de Norwegian Business School. Het onderzoek kon vier jaar lang rekenen op steun van het FWO.”

Kathleen Van Malderen: “En, zien jullie een verband tussen de donaties en de beleidsbeslissingen die er genomen worden?”

Kristof De Witte: “Absoluut: we stellen vast dat de verbondenheid tussen bedrijven en politici tot vriendjespolitiek leidt. Met name bij de toewijzing van overheidsopdrachten. Mijn twee projectpartners hadden eerder al aangetoond dat bedrijven die meer doneren aan de politieke partij die aan de macht komt in Tsjechië, de waarde van hun openbare aanbestedingscontracten significant zien toenemen.”

Kathleen Van Malderen: “Hoe ga je zo’n praktijken tegen?”

Kristof De Witte: “Het is belangrijk om te zorgen voor meer transparantie, voor betere regels in aanbestedingsprocedures en voor meer concurrentie op de markt. Aanbestedingen openstellen voor meer aanbieders helpt ook. Als niet aan die vier voorwaarden voldaan is, zullen praktijken als vriendjespolitiek sterker spelen. Dat weten we uit ons onderzoek. Eigenlijk zijn dat best nuttige beleidsaanbevelingen waar ook andere landen mee aan de slag kunnen.”

"En, leiden politieke donaties tot corruptie?"
"Zeker, vriendjespolitiek is nooit ver weg"

Kristof De Witte: “Binnen mijn eigen onderzoekdomein ben ik dus veel bezig met beleid, wetgeving en de impact daarvan op de economie. Maar ook in jouw onderzoek is er een link met het beleid. Zo zijn er in Vlaanderen nauwelijks openbare toiletten, terwijl er bijvoorbeeld in Frankrijk heel veel zijn. Wat zou jij beleidsmakers adviseren op dat vlak?”

Kristof De Witte: “Ook een impact op hun werkleven wellicht? Ik kan me voorstellen dat het prikkelbaredarmsyndroom het moeilijk maakt om in grote kantoorruimtes te werken. Hoe gaan patiënten daarmee om? Kiezen zij vaker voor thuiswerk?”

Kathleen Van Malderen: “Voor zover ik weet bestaan daar geen studies over. Wat we wel weten, is dat patiënten met PDS door hun ziekte vaker afwezig zijn op het werk. Als ik praat met mijn eigen patiënten hoor ik dat de meesten liever van thuis uit werken. Al is dat natuurlijk niet in elke job mogelijk. Op dat vlak was het verplichte thuiswerk tijdens de coronapandemie voor sommige patiënten een zegen.”

“Je begrijpt: het prikkelbaredarmsyndroom is een gevoelig onderwerp. Veel mensen schamen zich voor hun aandoening, ten onrechte natuurlijk. Ook jouw onderzoekstopic kan bij sommige mensen gevoelig liggen, niet? Zij het om heel andere redenen. Bots je soms op weerstand?”

Kristof De Witte: “Het is een delicaat topic, maar tegelijk een onderwerp waar tal van academici mee bezig zijn onder de vlag van de ‘politieke economie’. Die discipline bestudeert de relatie tussen overheid en wetgeving enerzijds, en productie en handel anderzijds. Net als andere economen zoek ik vooral naar oorzakelijke effecten. In dit onderzoek is dat de vraag welk effect politieke donaties hebben op de verdeling van publieke fondsen via bijvoorbeeld overheidsaanbestedingen.”

“Door de grote academische aandacht en de interesse van de beleidsmakers zelf ervaren we niet veel weerstand. Bovendien is de sector van overheidsaanbestedingen vrij omvangrijk in Tsjechië. Dat maakt dat we nooit individuele bedrijven in het vizier nemen.”