Over het zeemuurtje

Maria-Esther: “In steden worden we geconfronteerd met lichtverontreiniging. Brengt die vissen ook van de wijs?”

Eli: “Dat is zeker mogelijk. Door overvloedig kunstlicht kunnen ze ’s nachts langer actief blijven, en dat zou hun interactie met prooien of roofdieren ingrijpend kunnen veranderen. Licht- en chemische verontreiniging kunnen veel meer verstoren dan alleen het waak- en slaapritme, ze kunnen ecologische relaties ontwrichten.”

Lendert: “Inderdaad. En ook dagelijkse temperatuurschommelingen beïnvloeden de ontwikkeling en het gedrag van waterorganismen.”

“Door al die omgevingsfactoren met biologische ritmes te kruisen, onderzoeken we hoe ze organismen beïnvloeden, waarbij we vooral kijken naar zoetwaterdieren. Op termijn zouden we ons werk kunnen uitbreiden naar andere omgevingen, zoals estuaria – wijde trechtervormige riviermonden, waarin eb en vloed goed merkbaar zijn. Zijn die niet de focus van jouw onderzoek, Maria-Esther?”

Maria-Esther: “Inderdaad. Ik bestudeer mangrovebossen: bossen van luchtwortelbomen langs tropische en subtropische kustlijnen. Ze groeien in het zoute, zuurstofarme gebied tussen eb en vloed, het zogenoemde intergetijdengebied.”

“Mangroves spelen een cruciale rol om de klimaatverandering te verzachten. Ze vormen een natuurlijke barrière tegen stijgende zeespiegels en zwaardere stormen, vergelijkbaar met schorren in gematigde streken zoals België.”

Eli: “Ze kunnen ook enorme hoeveelheden koolstof opslaan, toch?”

Maria-Esther: “Drie tot vier keer meer dan landbossen zelfs, terwijl ze minder dan 0,1% van het aardoppervlak bedekken. Ze slaan CO₂ op in hun stammen, wortels en bladeren. Hun wortelsystemen houden het sediment vast, wat helpt om koolstofrijke bodems te stabiliseren. Ze zijn ook heel belangrijk voor lokale gemeenschappen: ze vormen een voedselbron voor onder andere vis en krabben, en bieden een habitat aan verschillende soorten vogels en waterdieren.”

Lendert: “Aangezien mangrovebossen zo belangrijk zijn, lijkt het me belangrijk om te weten hoe mangroves groeien, en hoe snel ze dat doen. Onderzoek je dat ook?”

Maria-Esther: “Jazeker. Er is nu veel vraag naar mangroveherstel om klimaatverandering tegen te gaan, maar soms mislukt herstel gewoon omdat we niet weten hoe water, sediment en mangrovevegetatie op elkaar inwerken om een geschikte omgeving te creëren.”

“Een belangrijke factor is de plantlocatie langs het intergetijdengebied. Als nieuwe mangroves te hoog zijn geplant, worden ze onvoldoende overstroomd. Zijn ze te laag geplant, dan worden ze te vaak overstroomd. Dat kan hun groei beïnvloeden.”

Maria-Esther: “Absoluut. Je locatie is heel belangrijk. Ik heb gekozen voor de Guayas-delta in Ecuador, een grote tropische rivierdelta met zo’n 1.400 vierkante kilometer aan mangrovebossen. Die bieden waardevolle ecosysteemdiensten aan lokale gemeenschappen en aan Guayaquil, een stad met ongeveer 3 miljoen inwoners die ook in de delta ligt en waar ik vandaan kom.”

“Een groot deel van de mangrovebossen in de Guayas-delta is gekapt voor de garnalenkweek, maar het afgelopen decennium zijn de inspanningen voor natuurbehoud er toegenomen, en nu groeien er weer nieuwe mangrovebossen langs de getijdenwadden. Dat biedt een unieke kans om te bestuderen hoe verschillende factoren, zoals de stijgende zeespiegel, de ontwikkeling van nieuwe bossen beïnvloeden.”

Eli: “Hoe pak je dat precies aan?”

Maria-Esther: “Ik zal analyseren hoe milieufactoren de groei van mangrovebossen beïnvloeden tijdens El Niño-events, wanneer de zeespiegel stijgt, en La Niña-events, wanneer hij daalt. Ik monitor eigenschappen van de wortelstructuren, zoals de diameter en de hoogte, om te zien hoe mangrove-ecosystemen zich ontwikkelen in relatie tot sedimentophoping en getijden.”

“Ik wil een model maken dat ons helpt om te voorspellen waar, wanneer en hoe snel nieuw mangrovebos zich kan ontwikkelen in zulke grote tropische rivierdelta’s. Die kennis is cruciaal voor de ontwikkeling van strategieën voor het behoud van mangroves in tropische gebieden.”

“Streven jullie ook naar zo’n model?”

Eli: “We hopen dat onze bevindingen bijdragen aan strategieën die zowel dieren als hun leefomgevingen beschermen. Onze resultaten zullen bevestigen, denken we, dat je bij verontreiniging niet alleen rekening moet houden met de concentratie of intensiteit van de blootstelling, maar ook met het moment waarop die blootstelling plaatsvindt. De effecten kunnen mogelijk sterk variëren tijdens de dag-nachtcyclus, vooral als het gaat om verstoring van biologische ritmes. Het omgekeerde – natuurlijke dag-nachtritmes die ontregeld raken door verontreiniging – is trouwens ook mogelijk.”

Maria-Esther: “En dus zouden de getijden ook bij jullie een impact kunnen hebben?”

Lendert: “Absoluut. Estuariene en kustecosystemen zijn vaak hotspots van menselijke activiteit en staan blootgesteld aan zowel licht- als chemische verontreiniging. De dieren moeten zich niet alleen aan dag-nachtritmes aanpassen, maar ook aan getijden. Dat maakt het inderdaad complexer. Hoe organismen daarmee omgaan, en hoe verontreiniging die processen verstoort, moet zeker verder uitgezocht worden. Ons onderzoek kan de basis vormen om die dynamieken, ook in getijdengebieden, beter te begrijpen.”